CE markering is geen keurmerk.
Steeds vaker wordt ik geconfronteerd met discussies over de nut en noodzaak van Fabrieks Afname Testen (FAT) die we houden voor de levering van lichtmasten, led armaturen etc. Veelal wordt het argument gebruikt dat producten die voorzien zijn van een CE-markering “gegarandeerde kwaliteit” zijn en het bijwonen van een FAT niet nodig is. In dit artikel licht ik het voeren van een CE-markering toe, beschrijf ik de nut en noodzaak van keurmerken en onderschrijf ik de noodzaak voor het bijwonen van FAT’s.
Alleen door kwaliteit te controleren weten we echt zeker dat onze producten voldoen aan de verwachting.
Aantoonbare kwaliteit
Het Bouwbesluit en de Laagspanningsrichtlijn zijn wetten waarin de veiligheid van bouwwerken en elektrisch materiaal vastgelegd is met als doel veilige bouwwerken en installaties te realiseren. Om dit mogelijk te maken worden in de Bouwbesluit algemene eisen opgenomen voor bouwwerken, dus ook voor masten (geen lichtmasten). In gevallen dat producten een eigen productnorm hebben wordt verwezen naar betreffende norm. Voorbeelden hiervan is de verwijzing naar de NEN-EN 40 voor lichtmasten en de NEN1010 voor de aanleg van elektrische installaties. Daarnaast is de Laagspanningsrichtlijn van toepassing op elektrische systemen zoals led armaturen. In specifieke productnormen worden daarnaast specifieke eisen opgenomen in relatie tot het voeren van een CE-markering. Belangrijk hierbij is te weten dat dat het voeren van een CE-markering geen keurmerk is waardoor de kwaliteit geborgd is.
De procedures voor het aanbrengen van de CE-markering zijn gebaseerd op een EU-besluit (1992) waarbij het vrij verkeer van personen (Schengenakkoorden) en goederen wordt nagestreefd. Tevens was het doel om de verschillende nationale eisen die tot dat moment van kracht waren op Europees niveau vast te stellen voor diverse producten.
Met het aanbrengen van de CE-markering geeft de fabrikant aan dat het product aan alle van toepassing zijnde Europese regels (bv NEN-EN 40) voldoet en dat de conformiteits- of overeenstemmingsprocedures zijn voltooid. In veel gevallen dient de fabrikant een conformiteitverklaring op te stellen waarin de producent of importeur verplicht is om aan te geven dat het product voldoet aan alle van toepassing zijnde Europese richtlijnen. Daarnaast is de producent of importeur verplicht aansprakelijkheid te accepteren voor zijn product.
Let wel voornoemde conformiteitverklaring is grotendeels zelfcertificering. Dit houdt in dat de fabrikant of importeur eventueel benodigde metingen en onderzoeken zelf uit moet voeren of ervoor mag kiezen deze metingen uit te besteden bij een instituut naar zijn keuze. Er is dus geen enkele vorm van onafhankelijke controle en verificatie uitgevoerd op het betreffende product.
Met andere woorden het voeren van een CE-markering is geen garantie dat betreffend product aantoonbaar voldoet aan wetgeving, normen en richtlijnen! In principe kan een fabrikant een CE-markering voeren op producten die niet voldoen aan welke eisen dan ook. Alleen als een fabrikant het product laat keuren door de overheid aangemelde instantie (notified body) kan aangetoond worden dat aan alle eisen voldaan wordt zoals opgenomen in de normbladen. Na een akkoord door de notified body kan een keurmerk zoals bijvoorbeeld KEMA of ENEC gevoerd worden (elektrische producten/laagspanningsrichtlijn).
De praktijk
In de praktijk blijkt dat het laten keuren van producten, zoals led armaturen lastig is. Het feit dat elke drie maanden nieuwe generaties led’s en lenzen uitkomen en er sprake is van bijzonder veel uitvoeringen van led drivers, overspanningsfilters en aantallen leds zijn maken het keuren van armaturen kostbaar en tijdrovend.
Daarnaast is de eis dat elke mogelijke configuratie (of familie) gekeurd moet worden lastig omdat na goedkeuring van een configuratie elke modificatie aan deze configuratie opnieuw gevalideerd dient te worden door de notified body. Zelfs het veranderen van bijvoorbeeld het type kroonsteentje of een draadje in de armatuur leidt al tot herkeuring! Wat echter ook voorkomt is dat bedrading ander gelegd wordt of zelfs ontbreekt in de armatuur (bezuiniging?) In het eerste geval mogelijk een vergefelijke zonde die snel te herstellen is. In het ander geval een mogelijk levensbedreigende situatie tijdens onderhoud.
Het komt dan ook regelmatig voor dat tijdens de FAT blijkt dat de verkooporganisaties van led armaturen geconfronteerd worden met continu veranderende producten en montagewijzen en de hierdoor veranderende kwaliteit. In gevallen wordt dus afgeweken van de goedgekeurde uitvoering van het product en kan heel zwart-wit gesteld ontstaat hierdoor een “economisch delict” doordat het keurmerk (KEMA of ENEC) onterecht gevoerd wordt.
FAT
In de praktijk worden op basis van ervaring en kennis van de normen controles uitgevoerd op de kwaliteit van de af te nemen lichtmasten en led armaturen. In beginsel is de organisatie van de FAT een “verplichting” van de aannemer van het werk in samenwerking met de fabrikant. Tijdens de FAT word door de fabrikant aangetoond dat de te leveren producten voldoen aan wetgeving, normen en gestelde technische (contract)eisen. Dit kan inhouden dat bijvoorbeeld controles uitgevoerd worden op coating, montage voorzieningen, bedrading, componenten, elektrische klasse, hoeveelheid uitgestraald licht, lichtkleur, vermogen enz. Helaas blijkt in de praktijk dat zeer regelmatig afwijking in de kwaliteit aangetroffen worden van uiteenlopende aard.
Na vastlegging van de afwijking worden alle bevindingen hersteld door de fabrikant en/of in voorkomende gevallen opnieuw voor keuring aangeboden bij de notified body.
Werkwijze
Omdat kwaliteit van producten belangrijk is in relatie tot betrouwbaarheid, beschikbaarheid en vooral ook veiligheid (verkeerskundig en elektrotechnisch) wordt gesteld dat alleen producten die voorzien zijn van een keurmerk ingekocht en toegepast kunnen worden. Echter de controles die steekproefsgewijs uitgevoerd worden door notified body’s op producten van fabrikanten zorgen niet voor een constante kwaliteit van producten. Vanwege deze reden worden op basis van ervaringen FAT’s uitgevoerd (risico gestuurd toetsen). Helaas blijkt tot aan dit moment dat ik zeer regelmatig tegen zaken aanloop die gelukkig in de meeste gevallen snel te herstellen zijn. Het opnieuw ter keuring aanbieden komt op dit moment zelden voor.
Omdat de FAT uitgevoerd voordat materialen op transport gaan en gemonteerd worden zijn eventuele herstelkosten aanzienlijk lager dan dat afwijkingen tijdens de uitvoering aan het licht komen of in gevallen zelfs na oplevering. Met name Het herstellen van afwijkingen in armaturen na plaatsing is zeer kostbaar vanwege het ontstaan van economische hinder, verkeersmaatregelen en het gebruik van hoogwerkers.