Steeds meer sportclubs en terreinbeheerders willen overstappen op led-verlichting voor hun sportvelden en grote terreinen. Het is echter zeer lastig om de aangeboden ledverlichting onderling te vergelijken op kwaliteit. Waar moet je op letten? Aan welke norm moet de verlichting voldoen? Welke lichtsterkte heb je nodig? Wat is de toegestane norm voor lichthinder en lichtvervuiling?
Het verschil in kwaliteit wordt vaak onderschat. We denken al snel ‘een ledarmatuur, is hetzelfde als een conventioneel armatuur’ en de sportveldmasten kunnen alles wel in de lucht houden. Voor grote sportclubs kan een verkeerde keuze uitdraaien op teleurstelling en zeer hoge kosten zonder het gewenste resultaat als blijkt dat de led-verlichting niet aan de eisen voldoet, omwonenden klagen over lichthinder en/of blijkt dat de sportveldmasten afbreken.
In opdracht van twee gemeenten schrijft Toine Adams Advies als onafhankelijk adviseur momenteel een technisch eisendocument voor het vervangen van de conventionele verlichting door led-verlichting van een fors aantal sportvelden. Het document geeft beide gemeenten handvatten om de juiste armaturen én leverancier te kiezen voor de nieuwe verlichting.
De inhoud van deze documenten bevat alle eisen waaraan de nieuwe led-verlichting moet voldoen, zoals kwaliteit van de verlichting, mechanische kwaliteit, onderhoudbaarheid, het voorkomen van lichthinder, toe te passen lichtkleur, technische levensduur, aanwezigheid van keurmerken enz. Ook wordt in het document aandacht geschonken aan de ombouw van sportveld masten, aanpassen van kabelnetten, schakelkasten, uit te voeren metingen en de inbedrijfstelling en oplevering van de sportveldverlichting.
Na het gereedkomen van het eisendocument zal door de gemeenten een aanbesteding opgestart worden voor de ombouw.
Houten lichtmasten worden in Nederland in de meeste gevallen gezien als een decoratief product en niet of nauwelijks toegepast als lichtmast in een functionele verlichting. Toch zijn houten lichtmasten en combimasten (samenstelling van een stalen en houten mastdeel) goed toepasbaar als functionele mast en winnen houten masten op het gebied van duurzaamheid van stalen en aluminium masten.
Door het ontbreken van een productnorm voor houten lichtmasten loopt de kwaliteit van houten lichtmasten erg uiteen en zijn houten masten onderling lastig te vergelijken. Daarnaast blijkt dat de wijze waarop aangetoond wordt dat de lichtmast voldoet aan normen lastig omdat er onduidelijkheid bestaat over de wijze waarop houten lichtmasten berekend en geproduceerd dienen te worden.
In deze publicatie worden handvatten gegeven die helpen houten lichtmasten toe te passen op basis van duidelijke uitgangspunten. Door bewust eisen te stellen aan houten lichtmasten en de wijze waarop deze masten geproduceerd, getransporteerd en geplaatst worden, wordt teleurstelling na levering en installatie voorkomen.
Toepasbaarheid Publicatie
In deze publicatie wordt niet per definitie ingegaan op het actuele aanbod van producten. In beginsel wordt alleen ingegaan op techniek daar waar nodig om kennis te nemen van relevante uitgangspunten. Enige kennis van de materie is gewenst maar niet noodzakelijk.
Vanwege de opsomming van diverse uitgangspunten in deze publicatie is het niet handig om dit document zomaar van toepassing te verklaren als ‘standaard’-eisen. Elke opdrachtgever zal op basis van deze uitgangspunten een keuze moeten maken die vervolgens opgenomen wordt in beleidsdocumenten, contracten e.d.. Ter ondersteuning is in bijlage B een “Checklist voor het beschrijven en bestellen van houten lichtmasten” opgenomen.
Dit document is opgesteld door Toine Adams Advies in samenwerking met Valmont Nederland.
Vanaf 8 september staat de toren van provinciehuis Noord-Brabant in het licht. Kunstenaar en ontwerper Maarten Baas heeft in opdracht van de gemeente ‘s-Hertogenbosch een bijzondere lichtprojectie gemaakt in het kader van het Jheronimus Bosch jaar.
Voor 2016 heeft de Brabantse kunstenaar en ontwerper Maarten Baas op verzoek van de gemeente ’s-Hertogenbosch een ontwerp gemaakt dat inhaakt op het herdenkingsjaar ‘Jheronimus Bosch 500’.
KLOK
Daarvoor heeft Baas gekozen voor de projectie van een klok zo groot als een gebouw van 12 verdiepingen (45 x 40 meter), waarop een menselijk figuur de wijzers van de klok verzet. Het maakt van het provinciehuis voor de duur van de projectie één grote klok. Wie op de snelweg A2 langs ’s-Hertogenbosch rijdt, kan op het provinciehuis zien hoe laat het is.
Lichtontwerper van de projectie op het provinciehuis Maarten Baas (klik voor The making off)
LANDMARK
De lichtprojectie vindt plaats op de oostelijke gevel van de toren van het provinciehuis. De ligging van het gebouw langs de A2 snelweg leent zich bij uitstek om het gebouw als een zogenaamde landmark in de regio te benutten. Het provinciehuis geeft zo een gezicht aan de kracht van de regio, en innovatief ondernemen waarin de Brabantse samenwerking zichtbaar wordt. Ook na 2016 blijven er projecties zichtbaar op het provinciehuis.
MAARTEN BAAS
Maarten Baas, is net als Jheronimus Bosch, een internationaal kunstenaar die bekend is van het ‘vastleggen’ van tijd in uiteenlopende projecten. Met zijn benadering zorgt hij voor een tastbare beleving van het abstracte fenomeen tijd, en een duurzame vertaling van de beeldtaal van de middeleeuwse meester van toen, naar een innovatief Brabants talent van nu.
Voor deze lichtprojectie voegt Maarten Baas een nieuwe klok aan zijn Real Time serie toe. Baas: “Real Time is een term uit de filmindustrie die aanduidt dat een scene op zichzelf net zo lang duurt als dat het kost om deze te filmen. Ik speel met dit gegeven in mijn Real Time klokken door de wijzers van de klok ook daadwerkelijk in real time te laten bewegen”. Real Time klokken bevatten een door Baas gemaakte video performance, die letterlijk 12 uur kost om op te nemen en dus ook 12 uur duurt om in zijn geheel te kunnen bekijken. Op deze manier creëert hij een hyper-realistisch gevoel van het verstrijken van de tijd.
TECHNIEK
Het projectiesysteem, bestaande uit 18 laserbeamers, is gebouwd op het dak van een gebouw naast het provinciehuis. De projectoren en toebehoren zitten in twee klimaatkasten. “Belangrijk hierbij is dat het hierin niet te koud of te warm mag worden zodat de apparatuur optimaal functioneert en beoogde levensduur behaald wordt.
TIJDEN EN LOCATIES
Iedere avond tussen 19.00 en 24.00 uur zorgen 18 laserbeamers voor de lichtprojectie. In het zomerseizoen vindt de projectie na zonsondergang tot 24.00 uur plaats.
Dit document is opgesteld door Toine Adams in samenwerking met de specialist Openbare Verlichting van de gemeente Tilburg, meerdere leveranciers van led-verlichting voor openbare verlichting en diverse adviseurs openbare verlichting.
Het doel van dit document is om fabrikanten, ontwerpers, beheerders en uitvoerende partijen van led-verlichting in de openbare ruimte handvatten te geven voor hoe zij om kunnen gaan met led-verlichting in het ontwerp-, inkoop- en realisatieproces van openbare (led-)verlichting.
Het is niet gewenst dit document zomaar van toepassing te verklaren als ‘standaard’-eisen. De kracht van dit document ligt met name in de mogelijkheid snel alle relevante zaken te kunnen benoemen en daardoor een bewuste keuze te kunnen maken op basis van geboden handvatten.
Uiteraard dienen gemaakte keuzes te worden opgenomen in de door de lezer op te stellen contracten en adviezen.
Rijkswaterstaat heeft een deel van de A44 eind 2010 voorzien van ledverlichting in de buitenbermen. Het betreft het traject tussen knooppunt Burgerveen en de Kaagbrug. De officiële opening vindt plaats tijdens een expert-meeting op 17 februari 2011.
Naast energiebesparing heeft de nieuwe verlichting ook voordelen voor de weggebruiker. Zo wordt via het toegepaste dimsysteem de juiste hoeveelheid licht gebruikt tijdens drukke tijdstippen, zoals de spits. Wanneer het rustiger is op de weg, wordt het licht automatisch gedimd. Daarnaast kan met deze nieuwe verlichting het licht preciezer gericht worden op de weg, waardoor lichtvervuiling aanzienlijk vermindert.
–
De foto laat het verschil zien tijdens de ombouw van oranje/goud naar wit licht zien.
Het zijn de levensaders van de openbare verlichting en ze liggen duizenden kilometers onder de grond. Tot aan 2004 was het lastig om kabels te herkenning en diende elke vijf meter een kabelzegel aangebracht te worden om vast te kunnen stellen voor welk doel betreffende kabel aangelegd was.
In 2004 is in samenwerking tussen de kabelindustrie, Rijkswaterstaat en Kema een productnorm K-162 opgesteld waarin een verbeterde versie van de standaard energiegrondkabel vastgelegd is. De belangrijkste verbeteringen van deze kabel zijn:
. Mechanisch sterker – Systeemherkenning (grijs met vier groene strepen) door toepassing kleurvast kunststof – Halogeen vrij materiaal (geen PVC in kabel toegepast) – Minder waterdoorlaatbaar en hygroscopisch – Verwerkbaar bij lagere temperaturen.
In de laatste jaren hebben er veel ontwikkelingen plaatsgevonden op de verlichtingsmarkt. Veel aanbieders van ledverlichting bieden ook speciale led armaturen aan voor de verlichting van grote terreinen, sportvelden en stadions. De communicatie rond de toepassing en kwaliteit van deze led armaturen loopt erg uiteen en is op veel punten lastig te vergelijken.
Het is in veel gevallen zeer lastig om de aangeboden ledverlichting te beoordelen op kwaliteit en geclaimde voordelen. Ook is niet altijd duidelijk of dat ledverlichting toepasbaar is op sportvelden en wat dan de belangrijkste verschillen en afwegingen zijn om conventionele verlichting of ledverlichting toe te passen.
In deze publicatie worden handvatten gegeven die helpen om de beslissing om ledverlichting toe te passen op sportvelden, op basis van duidelijke uitgangspunten, te nemen. Hierdoor wordt teleurstelling na installatie voorkomen. Uitgangspunt hierbij is de ledverlichting van (buiten) sportvelden tot en met 16 led armaturen.
TOEPASBAARHEID PUBLICATIE
In deze publicatie wordt niet per definitie ingegaan op het actuele aanbod van producten vanwege de snelle ontwikkelingen op het gebied van led armaturen. In beginsel wordt alleen ingegaan op techniek daar waar nodig om kennis te nemen van relevante uitgangspunten. Enige kennis van de materie is gewenst maar niet noodzakelijk.
Vanwege de opsomming van diverse uitgangspunten in deze publicatie is het niet handig om dit document zomaar van toepassing te verklaren als ‘standaard’-eisen. Elke opdrachtgever zal op basis van deze uitgangspunten een keuze moeten maken die vervolgens opgenomen wordt in beleidsdocumenten, contracten e.d.
